Atividade

CI No CNC Selebra Tinan 45 Balibó Five

Balibó - Conselho de Imprensa de Timor-Leste (CI) parseiru ho Centro Nasionál Chega (CNC), komemora Trajédia Balibó Five ba tinan 45, iha Postu Administrativu Balibó, Munisípiu Bobonaro, hahú 13-17/10/2020.

Sesaun abertura ba komemorasaun Trajédia Balibó Five, iha Suku Balibó Villa, loke husi Ministru asuntu Parlamentares no Komunikasaun Sosiál (MAPKOMS), Francisco Jeronimo, iha loron 15/10/2020.

Prezidente Autoridade Munisípiu Bobonaro, Jeferino Soares dos Santos, iha nia breve palavra hato’o nia benvindu ba bainaka sira hotu ne’ebé partisipa iha komemorasaun katak, “benvindu ba ita boot sira iha Balibó, hanoin ita hatene Balibó nia istória, tempu invazaun indonézia ema koñese Balibó dehan kota integrasaun mais iha tempu ne’ebá mós hamosu istória ida halo povu Timor hotu triste, istória ida ne’e maka ikus mai ita hanaran Balibó Five.”

Prezidente Autoridade Munisípiu Bobonaro sujere katak, “ ho ita hotu nia prezensa iha ne’e, ha’u hanoin fatin ida ne’e fatin istóriku, ho Maun Boot Ramos Horta ho Membru Governu sira tomak, karik fatin ida ne’e oinsá bele tau netik sinál ruma ne’ebé bele hatudu nia istória ba jerasaun sira tuir mai hodi hatene. Tanba hatene katak Governu iha ona polítika karik atu harii monumentu ka buat ruma ne’ebé fó sinál ruma, ida ne’e Balibó nia esperansa.”

Diretór Ezekutivu CNC, Hugo Maria Fernandes, introdús kona-ba exebisaun tranzmisaun memória interjerasional, “exebisaun ne’ebé loke iha ne’e nu’udar aktu komemorativu ba trajédia ne’ebé mak akontese 45 anos liu ba, dala ida tan atu fó hanoin ita,  atu fó hanoin katak, iha konflitu ne’ebé de’it sempre iha ema, sempre iha buat balun maka hetan estragu, hahú 75 mai to’o 99, ema rihun ba rihun maka sakrifika sira nia an hodi hato’o buat simples ida, atu ezerse de’it direitu ida auto-determinasaun.” 

Prezidente CI, Virgilio da Silva Guterres, hato’o mós katak, “ tenke kontinua husu tanba sa maka ukun an besik tinan 20, povu barak moris sei kiak, edukasaun sei falta, perguntas jornalistika ida ne’e maka sai hanesan motivasaun ba ita atu kontinua komemora loron importante ida ne’e, ambisaun boot ne’ebé Conselho de Imprensa iha atu diskute ho Na’i ulun sira atu tinan-tinan Outubru dia 16 ne’e sai hanesan eventu annual iha Balibó, tanba ne’e maka Conselho de Imprensa sei buka atu koopera ho instituisaun estadu ninian, hanesan Ministériu Estatál atu hamutuk atu oinsá tinan-tinan mai iha ne’e komemora loron ida ne’e, atu fó apresiasaun ba servisu komunikasaun sosiál nian e mós fó apresiasaun ba sakrifísiu ne’ebé jornalista nain lima e mós jornalista sira seluk ne’ebé durante períodu ne’ebá mai to’o iha ne’e atu hato’o kobertura kona-ba situasaun atuál ba mundu.”

Iha fatin hanesan, Laureadu Nobel da Pás no Eis Prezidente da Repúblika, Jose Ramos Horta, sente kontente tanba CI no CNC halo obrigasaun ida nu’udar Timor oan ba jornalista nain lima hodi komemora tinan 45 trajédia Balibó Five. Horta mós fahe nia esperiénsia iha pasadu hamutuk ho Jornalista nain lima no Jornalista sira seluk ne’ebé sakrifika sira nia an ba Timor nia libertasaun. “Ita halo esforsu liután para garante liberdade imprensa iha Timor no kontribui ba liberdade imprensa ita iha mundu, ita bele lakon buat barak maibé buat ida ita labele lakon maka ida ne’e liberdade pensamentu, liberdade espresaun.”

Oportunidade ne’e mós, Ministru asuntu Parlamentares no Komunikasaun Sosiál (MAPKOMS), Francisco Jeronimo, valoriza atividade CI no CNC, “saida mak Conselho Imprensa ho Chega halo, hanoin hahú ona atu dignifika ho tau fila fali iha nia fatin saida mak akontese iha tempu ne’ebá no ohin loron ba jerasaun foun sira atu aprende, la’ós grupu ida  de’it mak halo ida ne’e, maibé hotu-hotu inklui jornalista sira, hanesan Governu prezensa iha ne’e la’ós atu selebra de’it maibé iha komitmentu ho saida mak Prezidente CI dehan saida mak ita bele diskute hamutuk, saida mak ita bele halo hamutuk.”

Atividade dahuluk ne’ebé mak hala’o mak lansamitamentu expozisaun jornalistiku, feria produtu lokál tradisionál no dulas filmi Knua Naran Laek nomos Filmi Registir e Vencer.

Partisipa iha komemorasaun ne’e maka Laureadu Nobel da Pás no Eis Prezidente da Repúblika, Jose Ramos Horta, Ministru MAPKOMS, Vice Ministru MAE, Vice Ministru Edukasaun, Vice Minestra Turizmu, Reprezentante Parlamentu Nasionál, Reprezentante Primeiru Ministru, Diretór Jerál Arte Kultura, Prezidente Autoridade Munisípiu Bobonaro, Komandante PNTL Munisípiu Bobonaro, Tenente Koronél Institutu Defeza, Komandante Jerál PNTL, Reprezentante MSSI, Reprezentante UNESCO, Kolega no amiga husi Eroína Maria Goretti, Sra.Maria Domingas Fernandes Alves,  Xefe Gabinete Ensino Superior, Autoridade Lokál, Prezidente CI no Membru, Diretór Ezekutivu CI no estrutura, Diretór Ezekutivu CNC no estrutura, Komunidade Mídia no Komunidade Balibó.