Dili, Relasiona ho Estabelesimentu Institutu Professionál ba Formasaun Jornalizmu, Prezidente Conselho de Imprensa de Timor-Leste (CI), Virgílio da Silva Guterres, hateten, “iha buat rua ne’ebé mak tenke urjente i tenke lailais, mak formasaun ba Jornalista sira, i formasaun ba karta kondusaun (karteira profisionál).
Liafuan ne’e Prezidente CI dehan wainhira sai oradór iha Semináriu Internasionál, Estabelesimentu Institutu Formasaun Jornalista Timor-Leste, ho tema Enkuadramentu Legál : Kurríkulu no Dezafiu, ne’ebé hala’o durante loron ida 11/6/2019, iha Suai Room, Timor-Plaza.
“Ita tenke iha buat rua ne’e, tanba saida? Conselho de Imprensa nia hare kona-ba konteúdu Jornalizmu ida agora ne’e, nia ilustrasaun mak kódigu de tranzitu iha Dili nian ne’e, ida mai hosi direita, ida seluk mai hosi eskerda, hotu-hotu hakarak tama, to’o Polísia mós la hatene atu Regula ita nia rotunda ne’e, e hosi parte jornalista mós hanesan, iha situasaun balun ke to’o jornalista mós haluha nia professionál, atu bainhira mak sira bele hasai asuntu ida ne’e ba públiku presiza atu hatene,” dehan Prezidente CI.
Tuir Prezidente, Conselho de Imprensa mós iha nia Kompeténsia ne’ebé ko’alia kona-ba apoia Asosiasaun Jornalista sira, ne’ebé atu hasa’e Kompeténsia Jornalista, iha buat tolu hanesan, Kompeténsia professionál, Kompeténsia téknika, e Kompeténsia intelektuál, “ida ne’e artigu 44 ko’alia kona-ba Kompeténsia Conselho de Imprensa ne’ebé ko’alia kona-ba papél Conselho de Imprensa nian”, nia dehan.
Conselho de Imprensa mós la’ós atu des-konsidera Kontribuisaun Jornalista sira nian no meiu de komunikasaun sira durante ne’e, maibé ema hotu mós tenke iha pontu ida atu rekoñese katak, presiza tuur hamutuk atu re-konsidera papél ema hotu nia, “ita servisu ne’e atu serve Interese públiku ka ita servisu e nome de públiku balun nian, hanesan públiku polítiku, públiku ekonomia, ka públiku seluk tan, ita presiza atu hatuur, atu nune’e formasaun instituisaun ne’ebé mak foti ne’e mós bele iha karater sira ne’e iha ne’ebá. Hau ko’alia ida ne’e tanba iha situasaun narativa polítika ba rai ida ne’e mós la’o kontrariu ho ita nia kompromisu sira hotu,” Prezidente esplika.
Nia mós husu karik ba oin atu hahú, labele hosi rai tolu, hanesan Timor-Leste, Portugal no Indonesia de’it maibé bele mós involve Australia para bele fahe esperiénsia, “fó referénsia ida atu fó hanoin katak, ezisténsia ba institutu formasaun ne’e importante e nia konseitu atu harii ne’e di’ak, hanesan hateten iha lei Komunikasaun Sosiál.”
Tuir nia, “iha imprensa ne’e laiha inimigu, Estadu ho Estadu bele problema maibé Antara ho LUSA nunka sai inimigu, ne’ebé prinsípiu sira ne’e mak tenke hanorin iha Institutu ne’ebé atu harii agora ne’e,” haktuir Responsavel Maximu CI ne’e.
Iha aprezentasaun ne’e mós, Prezidente Timor-Leste Press Union (TLPU), Francisco Belo Simoes dehan Institutu ne’e presiza tebes atu harii maibe nia parte husu atu nia natureza ne’e tenki Independente administrativu, finanseira, no nia patrimoniu rasik.
Nune’e mós Prezidente Asosiasaun Jornalísta Timor-Leste (AJTL), David Hugo dehan, AJTL nia pojisaun klaru katak sei aseita estabelesimentu Institutu ida ne’e maibe nia parte rekomenda atu Institutu ida ne’e tenki iha Conselho de Imprensa nia okos.
“ sira ne’ebe atu ba tuir formasaun ne’e tenki tenki jornalista sira ne’ebé halo serbisu iha mídia sira no nia materia sira ne’e tenki espesifiku liu”, nia dehan.
Iha diskusaun ne’e mós Orador Internasional hosi Indonesia, Prof. Atmakusumah Astraatmadja, kualia liu konaba Dezenvolvimentu entendimentu mútua entre imprensa ho Governu no Instituisuan Privada sira nia kona-ba estabelesimentu ka kriasaun Institutu Nasionál Formasaun jornalista hos Governu Timor-Leste.
Nune’e mós Diretor Institutu Nasional Linguistika (INL), Benjamin de Araujo Corte Real, husu, Jornalista sira kuandu halo notisia tenki domina Lingua oficial no utiliza ho diak iha públikasaun sira ne’e bele eduka povu liu hosi hakerek sira ne’e. (CI)