Atividade

Ho prezensa mídia halo mundu sai ki’ik

Ho prezensa mídia halo mundu sai ki’ik

Aileu, 12/10 - Liuhosi Sosializasaun Lei Komunikasaun Sosiál no regulamentu sira CI nian, Administradór Munisípio Aileu João Tilman do Rego, hatete mundu agora kiik tamba ho mídia nia prezensa ne’ebé halo ema hotu bele akompaña kualker akontesementu iha mundu liu husi mídia nia servisu, "mundu ohin loron ki'ik-tan, ba beibeik, tanba mídia sira nia papél ne'ebé halo ita bele akompaña buat hotu liuhosi sira nia servisu." dehan Administradór Munisípio Aileu João Tilman do Rego, bainhira loke programa Conselho de Imprensa, kona-ba Lei Komunikasaun Sosiál no Regulamentu sira CI nian, iha salaun Administrasaun Munisípio Aileu (12/10/2017).

Administradór Aileu ne’e hatutan, ho Lei Komunikasaun Sosiál no Regulamentu sira ne’ebé iha Conselho de Imprensa sei aplika no lori jornalista sira hodi hala’o kobertura nomós aplika ba ita hotu-hotu ne’ebé dala barak hakarak hetan oportunidade hodi bele halo entrevista. Maske nune’e ema seluk mós iha direitu atu la fó komentáriu ba mídia sira.  

João Tilman reforsa, liuhosi Sosializasaun ne’e hodi bele fó koñesimentu hanesan sidadaun Timor nian atu bele asesu no bele kompriende regulamentu, liuliu ba jornalista sira nian. 

“Ami dala barak halo atividades maibé la hetan kobertura hosi jornalista sira maske ami halo kontaktu tun sa’e mós la hatene atu ba loos ne’ebé. Liuhosi sosializasaun ne’e ami rekomenda hela ba Conselho de Impresa atu tau atensaun ba asuntu ne’e, “presta Administradór Aileu. 

Prezidente Interinu Conselho de Imprensa, José Maria Ximenes, iha ninia introdúsaun hatete, Conselho de Imprensa estabelese bazeia ba lei Komunikasaun Sosiál Nú 5/2014 ho ninia membru na’in 5 ne’ebé hetan tomada posse iha loron 10 fulan Maiu tinan 2016. Iha tinan 2017 mai Conselho de Imprensa iha Kompeténsia kria regulamentu sira atu aplika ba órgaun Komunikasaun Sosiál inklui jornalista sira. 

“Ita iha prosesu pra dezenvolvimentu ne’e presiza hatene saida mak jornalista sira halo no saída mak jornalista sira labele halo. Direitu jornalista sira ba halo kobertura no direitu ema seluk atu lakohi fó informasaun, ida ne’e hatuur ona iha lei, “dehan Prezidente Interinu CI, José Ximenes.

José Ximenes dehan, iha prosesu luta ho knaar jornalista ninian fó kontribuisaun maximu liu hosi informasaun iha luta ba auto-determinasaun ka ukun-án. 

Diretór Diresaun Apoiu Jurídiku Liberdade Imprensa, Olderiku Araújo da Kosta iha ninia aprezentasaun lei Komunikasaun Sosiál Nú 5/2014 ne’ebé regula asuntu hat (4) mak hanesan; regula jornalista, regula órgaun Komunikasaun Sosiál sira, meius Komunikasaun Sosiál no estatutu Conselho de Imprensa. Nune’e mós iha lei Komunikasaun Sosiál iha prinsípiu direitu ba informasaun, liberdade atu ko’alia, bandu halo sensura no limitasaun ba Liberdade imprensa.

Iha lei Komunikasaun Sosiál mós iha artigu 41 kona-ba atentadu ba Liberdade informasaun. Iha artigu ne’e sei kriminaliza ema balun koko atu taka atividades jornalista hanesan; prende materiál jornalista nian, halo ameasas ba jornalista, ne’e konsidera krimi. 

Diretór Apoiu Juridiku Liberdade Imprensa husu ba Jornalista sira bele informa saida de’it hodi hala’o ninia Liberdade imprensa, maibé jornalista labele soke ba ema seluk nia direitu ba onra, direitu ba naran di’ak no prejunsaun ba inosénsia. 

Alein de ne’e, liu hosi pesoál Tékniku Diresaun Apoiu Jurídiku Liberdade Imprensa, Antonito dos Reis Baptista iha ninia esplikasaun tuir regulamentu Nú 4/2017 kona-ba Direitu resposta no ratifikasaun.  

Iha prosesu direitu hatán ne’e bainhira iha notísia ruma ka imajen ne’ebé públika iha meiu Komunikasaun Sosiál ida ne’ebé konsidera laloos ba pesoál ka grupu no sai vítima hosi notísia refere, iha regulamentu ne’e vítima iha direitu hatán ou fo resposta durante loron 30. 

Direitu hatán no ratifikasaun ne’e bele aplika de’it ba meius Komunikasaun Sosiál ne’ebé halo publikasaun lorloron.  

Segundu Komandante Polísia Munisípio Aileu, Delfin da Silva, liuhosi sesaun perguntas husu kona-ba see bainhira mosu operasaun ida ne’ebé orientasaun Komandu bandu ema se-se de’it atu tama ba iha área operesaun nian, ida ne’e liga ho kna’ar jornalista nian ne’ebé iha Liberdade ba informasaun. Ida ne’e konsidera krime ka lae. 

Hatán ba perguntas ne’e, Prezidente Interinu Conselho de Imprensa, José Ximenes, esplika husu ba jornalista sira mós tenke kompriende iha situasaun emerjensia ruma, bainhira iha fatin akontesimentu ida polísia dada tiha tali ne’ebé hakerek labele ultrapasa, ne’e hatudu katak atu jornalista mós tenke respeita. Importante parte seguransa no jornalista tenke kompriende no intende malu ho di’ak. 

“Ami iha fulan hirak ba kotuk ko’alia ona ho Komandu PNTL atu formaliza akordu kooperasaun ida atu ida-idak hala’o ninia kna’ar ho di’ak liután,” esplika José Ximenes. 

Diretora Ezekutiva Conselho de Imprensa, Ana Teresa Sequeira, reforsa ba perguntas Segundu Komandante Polísia Munisípio Aileu, Delfin da Silva hatete, iha lei Komunikasaun Sosiál bandu ema atu labele taka dala ba jornalista ninia knaar, taka dalan refere liu ba impedementu sira ne’ebé mak karik ema halo iha públiku. Liga ba kazu ruma bainhira polísia tau tiha liña kinur bandu jornalista sira labele liu, jornalista tenke respeita ida ne’e. 

Sosializasaun ne’e partisipa mos hosi Xefe Suku Lahae, Domingos Mesquita, Sekretáriu Suku Fahiria, Bendito da Silva, Xefe Suku Malere, Jacinto Ribeiro Dias, Servisu Seksaun Bombeirus Munispíu Aileu, Manuel dos Reis, Xefe Departamentu Saúde Aileu, Julio dos Santos  no Jornalista hosi Rádiu Komunidade Aileu Rai Husar no konvidadu sira seluk tan. (CI)