CI Husu ba GMN no Media Mainstreaming sira seluk atu Evita Uza Hoax no Fake News nu’udar Referénsia ba Sira nia Produtu Jornalístika

CI Husu ba GMN no Media Mainstreaming sira seluk atu Evita Uza Hoax no Fake News nu’udar Referénsia ba Sira nia Produtu Jornalístika

Hare nain: 1375

Hafoin simu preukupasaun no lamentasaun husi públiku relasiona ho GMN TV nia programa, Grande Entrevista, edisaun 8 Fevereiru 2019. Conselho de Imprensa (CI) foti kedas inisiativa hodi halo monitorizasaun, peskiza no análize ba Programa Grande Entrevista ne’e. Programa ne’e bolu nu’udar grande entrevista espesiál tamba aprezenta fonte espesiál, Prezidente Partidu CNRT, Kayrala Xanana Gusmão ho kuaze óras rua (2) liu. CI haree katak, Grande Entrevista ne’e nu’udar programa primadona iha GMN TV no sai ona públiku nia programa favoritu alen programa sira seluk. Maibé, iha parte seluk públiku kestiona, preukupa no lamenta entrevistadór Expedito diaz Ximenes nia narrasaun ho pergunta ne’ebé nia hato’o no husu ba fonte iha tempu ne’ebá.

 Narasaun ne’ebé entrevistadór hato’o mak, “Maun-boot foin fila husi rai-liur, iha jornál balu publika katak Priméru Ministru mak lakohi Prezidente Repúblika fó tomada de pose, la’os prezidente repúblika mak lakohi fó pose. Hatene ida-ne’e? Rona ida-ne’e?,” Públiku lamenta narrasaun ne’ebé entrevistadór hato’o ne’e tamba ida-ne’e bele hamosu konflitu polítika foun entre lider nasionál sira iha situasan inserteza polítika dadauk ne’e. Iha parte seluk, narrasaun ne’e mós bele prejudika kanál mídia sira seluk tamba entrevistadór mós temi jornál balu nu’udar fonte notisia ba narrasaun ne’ebé nia hato’o. 

Tan-ne’e, atu buka-hatene verasidade ka lia-loos husi entrevistadór nia narrasaun refere, CI halo verifikasaun ba fonte ka kanál mídia hotuhotu no uza fack-checking tool hodi konfirma fonte sira iha mídia online no mídia sosiál sira. Verifikasaun ne’ebé CI halo mak hanesan tuir-mai ne’e; 

Fonte kanál media mainstreaming no link sira ne’ebé CI asesu no verifika narrasaun entrevistadór nian mak hanesan tuir-mai ne’e: 

Bazeia rezultadu verifikasaun ne’e, CI konklui katak entrevistadór Expedito diaz Ximenes la la’o-tuir prinsípiu jornalizmu nian tamba hamosu narrasaun ho pergunta ne’ebé la bazeia faktu. Narrasaun ne’e la bazeia ba faktu tamba entrevistadór Expedito foti informasaun husi mídia sosiál nu’udar referénsia ba nia iha programa ne’e ho fonte anónimu ne’ebé nia verasidade kestionavél. CI haree katak entrevistadór Programa Grande Entrevista la uza produtu jornalístiku ida-ne’ebé kredivel sai nu’udar referénsia, maibé uza fali notisia ne’ebé ninia fonte la klaru no konsidera nu’udar fake news no hoax sai referénsia ba programa ne’e. 

Narrasaun ho pergunta ne’ebé entrevistadór hato’o ne’e  halo ho intensaun atu forma opiniaun públiku foun iha situasaun polítika dadauk ne’e. Ho ida-ne’e CI konsidera Redasaun GMN viola Kódigu Étika Pontu 1 no Pontu 2 tamba la tranzmite informasaun loloos bazeia ba referénsia ida-ne’ebé loos. Redasaun GMN TV iha obrigasaun étika atu la’o tuir prinsípiu jornalizmu paz nian (peace journalism) atu evita konflitu entre lider nasionál sira, ne’ebé bele dirije ba instabilidade polítika no seguransa iha país ne’e. 

Bázea ba rezultadu monitorizasaun, peskiza no análize, CI nu’udar orgaun reguladora ba meius komunikasaun sosiál iha Timor-Leste, tuir artigu 44 alinea I Lei Komunikasaun Sosiál Nú 05/2014 ne’ebé fó kompeténsia ba CI hodi fó ninia supervizaun orgaun komunikasaun sosiál no serbisu jornalístiku iha Timor-Leste.  Bazeia ba kompeténsia ne’ebé Lei Komunikasaun emenda maka CI hakarak hato’o buat hirak ne’ebé mak temi tuir-mai: