Komunikadu Imprensa

Nota Imprernsa Konjuntu

Nota Imprernsa Konjuntu

Balibó, 16 Outubru 2021 – Conselho de Imprensa (CI) no Centro Nacionál Chega!I.P (Centro Chega!) parseria ho Autoridade lokál Munisípiu Bobonaro realiza dadauk atividade pertinente balu hodi komemora trajédia Balibó ne’ebé akontese iha 16 Outubru 1975. Trajédia ne’e rezulta jornalista Australianu na’in lima mate bainhira hala’o misaun lulik jornalizmu nian hodi transmite lia-loos kona-ba planu invazaun militár Indonézia nian mai iha Territóriu Nasionál Timor-Leste nian.  Jornalista hirak ne’e mak; Greg Shackleton, Gary Cunningham, Tony Steward husi Channel 7,   Reporter Malcolm Rennie no Brian Petersen husi Channel 9.

Atividade komemorasaun ne’e nu’udar parte ida husi programa anuál CI no Centro Chega! nian atu hanoin-hikas trajédia umana ne’ebé involve militár Indonézia iha tempu ne’ebá, hodi konxiensaliza istória nakukun ne’e ba jerasaun foun Timor oan sira hanesan parte ida husi edukasaun sidadania kona-ba memória pasadu Timor-Leste nian ba libertasaun nasionál.

Prinsipálmente, atividade konjuntu esensiál ida husi CI no Centro Chega! ne’ebé realiza diálogu komunitária atu promove Balibó nu’udar “sidade liberdade” iha Timor-Leste no promove loron 16 Outubru nu’udar loron nasionál liberdade imprensa no liberdade espresaun nian nu’udar rekoñesimentu ida ba jornalista Australianu na’in lima no jornalista sira seluk ninia kontribuisaun ba Timor-Leste ninia independénsia liuhusi misaun jornalizmu.

Ho nune’e, CI no Centro Chega! iha 14 Outubru 2021 realiza ona diálogu komunitária hamutuk ho autoridade lokál Munisípiu Bobonaro, espesiálmente ho autoridade lokál Postu Administrativu Balibó. Diálogu ne’e partisipa husi reprezentante sira entidade hanesan veteranu, organizasaun estudantil rezisténsia, xefe suku sira no seluk seluk-tan.

Iha diálogu referee diskute sekuénsia históriku sira ne’ebé atu transforma Balibó ba sidade liberdade. Sekuénsia históriku hirak ne’ebé refleta Balibó nia história pasadu ba luta libertasaun nasionál. Hahú husi forte Balibó, trajédia Balibó 5, Deklarasaun Balibó, invazaun 7 Dezembru no exodus Setembru 1999. 

Diálogu mós diskute elementu sira importante balu atu lori Balibó ba futuru hanesan sidade liberdade iha Timor-Leste. Elementu importante sira ne’ebé sei garante Balibó ba sidade futuru liberdade mak; Promove Balibó atu sai destinasaun turizmu istóriku, promove interkambiu sosiu kulturál no polítika, promove interkambiu ekonomia no promove estabilidade seguransa iha fronteira.

Nune’e, refleta ba sekuénsia históriku Balibó nian ba luta libertasaun nasionál, refleta ba dezenvolvimentu ne’ebé integradu ba Balibó iha futuru no refleta mós ba reportajen Greg Shackleton nian antes nia mate, “from unnamed village which will be remember in Portuguese Timor”. Conselho de Imprensa, Centro Chega! ho Autoridade Munisípiu no autoridade lokál husi Balibó, ohin loron 16 Outubru 2021 iha Balibó:

  1. Transforma Balibó husi Knua Naran Laek ba Balibó Sidade Liberdade.
  2. Rekomenda atu dekreta loron 16 Outubru nu’udar Loron Nasional Liberdade Imprensa

Atu alkansa objetivu rua iha leten, Conselho de Imprensa, Centro Chega! hamutuk ho Autoridade Munisípiu no autoridade lokál no lider komunitária Balibó nian sei hala’o asaun sira hanesan;

  • Kontinua halo asaun konkreta ba oin hodi halo peskiza narativa kona-ba sekuensia konseitu Balibó Sidade Liberdade;
  • Halo advokasia no intensiva kampaña Mídia;
  • Diálogu ho lider nasionál sira, partidu polítiku, autoridade munisipál no autoridade lokál sira iha Balibó, lider komunitária no matenek oan sira Balibó nian;
  • Halo sensibilizasaun ba populasaun Postu Administrativu Balibó no Munisípiu Bobonaro, kona-ba konseitu ‘’Balibó Sidade Liberdade’’;
  • Halo rekomendasaun ba Governu atu determina liuhusi dekretu ka rezolusaun Governu nian;
  • Kontinua promove kultura diskusaun entre autoridade Munisípiu Bobonaro kona-ba konseitu dezenvolvimentu Bobonaro ne’ebé estratéjiku no sustentável.

Balibó, 16 Outubru 2021

Autoridade Munisípiu Bobonaro

Autoridade Postu Administrasaun Balibó

Lider Komunitáriu Sira

Conselho de Imprensa

Centro Nacional Chega! I.P